رابطه‌های ناسالم مثل یک چرخه تکراری می‌مانند که برخی افراد بارها و بارها در آن گرفتار می‌شوند. این الگوی تکراری نه‌تنها عذاب‌آور است، بلکه اعتمادبه‌نفس و سلامت روان فرد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما سؤال اینجاست: چرا برخی افراد مدام در دام رابطه‌های ناسالم می‌افتند؟ آیا این یک انتخاب ناخودآگاه است یا ریشه در تجربیات گذشته دارد؟ در این مقاله با استفاده از اصول سواد عاطفی (هوش هیجانی) و CBT (درمان شناختی-رفتاری)، به بررسی دلایل این چرخه و راه‌های خروج از آن می‌پردازیم.
1. الگوهای تکرارشونده از کودکی
بسیاری از افرادی که در رابطه‌های ناسالم گیر می‌کنند، در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که عشق مشروط یا روابط پرتنش حاکم بوده است. مغز ما به‌طور ناخودآگاه به دنبال تکرار الگوهای آشنا می‌رود، حتی اگر این الگوها دردناک باشند.
اگر در کودکی عشق همراه با تحقیر، ترس یا بی‌ثباتی را تجربه کرده‌اید، ممکن است در بزرگسالی ناخودآگاه به سمت روابطی جذب شوید که همان حس آشنا را برای شما تداعی می‌کنند.
سواد عاطفی به شما کمک می‌کند این الگوها را شناسایی و از چرخه‌های مخرب رها شوید.
2. ترس از تنهایی و کم‌بودن ارزش ذاتی
یکی از دلایل اصلی ماندن در رابطه‌های ناسالم، ترس از تنها ماندن یا این باور است که “شاید من لیاقت بهتر از این را ندارم.”
افرادی که هوش هیجانی پایینی دارند، معمولاً ارزش خود را وابسته به حضور دیگری می‌دانند و به‌راحتی در دام رابطه‌های سمی می‌افتند.
CBT (درمان شناختی-رفتاری) به شما کمک می‌کند باورهای اشتباه درباره خودتان را تغییر دهید و یاد بگیرید که تنهایی بهتر از بودن در یک رابطه ویرانگر است.
3. امیدواری کاذب به تغییر طرف مقابل
“شاید این بار عوض شود!” این جمله را بسیاری از افرادی که در رابطه‌های ناسالم هستند، بارها به خود گفته‌اند.
یکی از نشانه‌های عدم سواد عاطفی، این است که فرد فکر می‌کند می‌تواند طرف مقابل را تغییر دهد. درحالی‌که تغییر واقعی فقط زمانی اتفاق می‌افتد که خود فرد بخواهد و برای آن تلاش کند.
به جای امید بستن به تغییر دیگری، بهتر است روی رشد شخصی خود تمرکز کنید.
4. عدم تشخیص علائم هشداردهنده رابطه ناسالم
بسیاری از افراد اصلاً نمی‌دانند که در یک رابطه ناسالم قرار دارند! سواد عاطفی به شما کمک می‌کند علائم هشداردهنده را تشخیص دهید، مانند:
- کنترل‌گری و محدودیت‌های غیرمنطقی
- تحقیر، توهین یا بی‌احترامی مداوم
- احساس خستگی و اضطراب دائمی در کنار فرد
- عدم مسئولیت‌پذیری عاطفی
اگر این نشانه‌ها را در رابطه خود می‌بینید، زمان آن رسیده که وضعیت را جدی بگیرید.
5. چگونه از چرخه رابطه‌های ناسالم خارج شویم؟
- خودآگاهی عاطفی: احساسات خود را بشناسید و بپذیرید.
- تعیین مرزهای سالم: یاد بگیرید نه بگویید و از حریم خود دفاع کنید.
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): باورهای مخرب درباره عشق و رابطه را تغییر دهید.
- مشاوره تخصصی: گاهی کمک یک روانشناس متخصص می‌تواند مسیر رهایی را برای شما هموار کند.
سخن پایانی از دکتر الهام مرادی
رابطه‌های ناسالم ریشه در باورهای نادرست، ترس‌های عمیق و الگوهای تکرارشونده دارند. سواد عاطفی نه‌تنها به شما کمک می‌کند این الگوها را بشناسید، بلکه توانایی ساختن روابط سالم و پایدار را نیز در شما تقویت می‌کند. به عنوان یک روانشناس متخصص در حوزه CBT و سواد عاطفی، همیشه تأکید می‌کنم که اولین قدم برای تغییر، آگاهی است. شما لیاقت رابطه‌ای سرشار از احترام و عشق را دارید؛ فقط کافی است این باور را در خود تقویت کنید.