سواد عاطفی یکی از اون مهارت‌هاییه که وقتی درباره‌ی سبک دلبستگی بدونیم، خیلی بهتر میتونیم توی روابط عاطفی‌مون عمل کنیم. سبک دلبستگی (Attachment Style) یه جور نقشه‌ی درونی از اینه که چطور با دیگران ارتباط برقرار میکنیم، چطور عشق میدیم، و چطور عشق میگیریم. این الگو از دوران کودکی‌مون شکل میگیره و روی روابط بزرگسالیمون، مخصوصا رابطه‌ی عاشقانه، تأثیر مستقیم داره.
سبک دلبستگی یعنی چی؟
سبک دلبستگی به الگوهای ذهنی و رفتاری ما در روابط صمیمی اشاره داره. اینکه وقتی به کسی نزدیک میشیم چه احساسی داریم؟ آیا احساس امنیت میکنیم یا ترس از طرد شدن داریم؟ آیا از نزدیکی خوشمون میاد یا ازش فرار میکنیم؟
این پاسخ‌ها معمولاً ریشه در اولین روابط زندگی ما دارن، یعنی روابط با مراقبان اصلی مثل پدر و مادر.
انواع سبک‌های دلبستگی
بر اساس نظریه‌ی دلبستگی جان بالبی و تحقیقات مری اینسورث، سبک‌های دلبستگی به چهار دسته‌ی اصلی تقسیم میشن:
۱. سبک دلبستگی ایمن (Secure Attachment)
- افرادی که دلبستگی ایمن دارن، راحت احساساتشون رو ابراز میکنن، به دیگران اعتماد دارن و میتونن بدون ترس از رها شدن، به کسی نزدیک بشن.
- در یک رابطه، این افراد ارتباط سالمی دارن، به نیازهای خودشون و شریک‌شون احترام میذارن و ترسی از صمیمیت ندارن.
نشانه‌های سبک ایمن:
- ابراز راحت احساسات
- توانایی اعتماد به دیگران
- پذیرش آسیب‌پذیری
۲. سبک دلبستگی اضطرابی (Anxious Attachment)
- کسی که سبک دلبستگی اضطرابی داره، معمولاً ترس از طرد شدن رو تجربه میکنه و مدام دنبال تایید و اطمینان از طرف مقابلشه.
- احساساتش قویه، اما گاهی همین احساسات زیاد باعث میشه شریکش رو خسته کنه.
نشانه‌های سبک اضطرابی:
- نیاز مداوم به اطمینان خاطر
- ترس از طرد شدن
- احساس ناامنی در رابطه
۳. سبک دلبستگی اجتنابی (Avoidant Attachment)
- افراد با این سبک، معمولاً فاصله‌ی عاطفی رو ترجیح میدن. به استقلال خیلی اهمیت میدن و از صمیمیت زیاد میترسن.
نشانه‌های سبک اجتنابی:
- اجتناب از نزدیکی عاطفی
- احساس ناراحتی در موقعیت‌های وابستگی
- بی‌اعتمادی به دیگران
۴. سبک دلبستگی دوسوگرا (Fearful-Avoidant)
- این افراد ترکیبی از اضطراب و اجتناب رو دارن. هم دلشون میخواد به کسی نزدیک بشن و هم ازش میترسن. معمولاً این سبک نتیجه‌ی تجربه‌ی روابط آسیب‌زا در کودکیه.
نشانه‌های سبک دوسوگرا:
- ترس از صمیمیت و همزمان نیاز بهش
- احساس بی‌ارزشی
- دشواری در اعتماد کردن
سبک دلبستگی چطور روی رابطه‌ی عاشقانه تاثیر میذاره؟
حالا که انواع سبک دلبستگی رو شناختیم، بریم ببینیم هرکدوم چه اثری روی روابط دارن:
- سبک ایمن: باعث میشه رابطه‌ای سالم، حمایت‌کننده و پایدار داشته باشیم.
- سبک اضطرابی: ممکنه باعث وابستگی زیاد یا رفتارهای کنترل‌گرانه بشه.
- سبک اجتنابی: فاصله‌ی عاطفی میاره و ممکنه شریک مقابل رو دلسرد کنه.
- سبک دوسوگرا: باعث نوسان بین نزدیکی و فاصله میشه و رابطه رو پر از سوءتفاهم و ناامنی میکنه.
- شناخت سبک دلبستگی خودمون و شریک‌مون، یکی از گام‌های مهم برای بهبود کیفیت رابطه‌ست.
- با سواد عاطفی بالا، میتونیم آگاهانه‌تر رفتار کنیم، نیازهای خودمون و طرف مقابلمون رو بشناسیم و براساسش پیش بریم.
میشه سبک دلبستگی رو تغییر داد؟
خبر خوب اینه که سبک دلبستگی یه برچسب ثابت نیست! هرچند که ریشه‌های عمیقی داره، اما با کار روی خودمون، شناخت بیشتر، کار روی سواد عاطفی، شرکت در جلسات درمان شناختی-رفتاری (CBT) و تجربه‌ی روابط سالم، میتونیم الگوهای دلبستگی ناایمن رو اصلاح کنیم.
مراحلی که میتونه کمک کنه:
- خودآگاهی: شناخت احساسات و الگوهای رفتاری خودت.
- یادگیری تنظیم هیجان: کنترل ترس‌ها و اضطراب‌ها.
- تجربه‌ی روابط سالم: ایجاد ارتباط‌های امن‌تر با آدم‌های مطمئن.
- کار روی اعتماد به نفس: پذیرش خودت و نیاز‌هات.
سبک دلبستگی در جلسات مشاوره CBT
یکی از رویکردهای موثر برای تغییر سبک دلبستگی، استفاده از روش درمان شناختی-رفتاری (CBT) هست. توی CBT، ما باورهای اشتباه درباره‌ی خودمون و روابط رو شناسایی میکنیم و کم‌کم جایگزین‌شون میکنیم با باورهایی سالم‌تر و کارآمدتر.
مثلا کسی که باور داره «همیشه طرد میشم»، توی CBT یاد میگیره این فکر رو به چالش بکشه و به جای اون، با شواهد واقعی به خودش ثابت کنه که میتونه روابط موفقی داشته باشه.
نتیجه‌گیری: سواد عاطفی و سبک دلبستگی، دو همراه جدانشدنی
دانستن سبک دلبستگی خودت یه قدم بزرگ تو مسیر افزایش سواد عاطفیه. چون وقتی خودتو بهتر بشناسی، راحت‌تر میتونی نیازها، ترس‌ها و واکنش‌هاتو در رابطه مدیریت کنی.
و اینجاست که میبینی چطور سواد عاطفی میتونه زندگی عاطفی‌تو دگرگون کنه.
دکتر الهام مرادی، متخصص حوزه‌ی سواد عاطفی و درمان شناختی-رفتاری (CBT)، با تجربه‌ای عمیق در کمک به افراد برای شناخت سبک‌های دلبستگی‌شون، همراهتونه تا با درک بهتر خودت و روابطت، مسیر رشد عاطفی سالمی رو طی کنی.